Niemowlę, które dopiero co przyszło na świat często jawi nam się jako zupełnie bezradne i zależne od innych. Wydaje nam się, że świat noworodka jest prosty, a ono samo nie wchodzi w żadne relacje. Prawda jest jednak inna – dziecko przychodzi na świat wyposażone w szereg odruchów, a percepcja zmysłów rozwija się już za życia płodowego. I to właśnie zmysłami się dziś zajmiemy.
Widzę
Wzrok uważany jest za jeden z najważniejszych zmysłów, nie jest to jednak najlepiej rozwinięty zmysł u noworodków. Początkowo niemowlę widzi ostro tylko z odległości 20 cm. Nie są w stanie skupić się na skomplikowanych wzorach, które zlewają im się w jedną całość. Bardzo szybko u dzieci tworzy się preferencja do patrzenia na ludzkie twarze, na początku zwracając uwagę na ogólne kontury, takie jak rozstaw oczu, ust oraz granice twarzy. Już w drugim miesiącu życia niemowlę zaczyna szczegółowo przyglądać się rysom twarzy. Przez pierwsze miesiące dzieci preferują duże kontrasty między kolorami, z tego też powodu tak popularne są czarno-białe książeczki dla dzieci 😉 Zmysł wzroku rozwija się w ciągu pierwszego roku, mniej więcej po swoich pierwszych urodzinach niemowlę zaczyna widzieć świat w taki sam sposób jak dorosły.
Słyszę
Słuch to niezwykle rozwinięty zmysł już w czasie życia płodowego – płód słyszy już 3 miesiące przed narodzinami. Konsekwencje tego są bardzo ciekawe. Przede wszystkim noworodki są bardziej wrażliwe na głosy żeńskie, a także rozpoznają głos swojej matki, ale nie wykazują preferencji dla głosu swojego ojca. Badania pokazały, że przyczyną tego jest skłonność do znanych dźwięków – szybkość ssania była większa w trakcie słuchania wiersza, którego matki wielokrotnie recytowały w trakcie cięży, niż podczas słuchania wiersza nieznanego. Jako że w trakcie życia płodowego dzieci są bombardowane głosem matki naturalną konsekwencją jest większa skłonność do rozpoznawania jej głosu.
Na tym jednak niezwykłość słuchu u noworodków się nie kończy. Każdy język na świecie ma swoje specyficzne niuanse w zgłoskach, które słyszą jedynie użytkownicy danego języka. Jednak przez krótki czas po narodzinach dziecko jest w stanie zauważyć minimalne różnice w każdym języku, a dopiero później traci tą zdolność na rzecz mowy użytkowanej w jego otoczeniu.
Czuję smaki i zapachy
Smak, podobnie jak słuch rozwija się już za życia płodowego – płód połyka więcej płynów owodniowych, jeśli jest wyższe stężenie cukru. Preferencja do słodkiego utrzymuje się także po narodzinach – niemowlęta oblizują usta i uśmiechają się jeśli dostaną roztwór wody z cukrem. Co więcej, taki słodki napój pomaga uspokoić dziecko w trakcie lekko stresujących wydarzeń. Inną reakcję budzi smak gorzki – niemowlęta krzywią się i zaciskają zęby. Także im większa różnorodność produktów spożywanych przez matkę w trakcie ciąży i w trakcie karmienia piersią tym większe szanse, że potomstwo również będzie bardziej chętne do próbowania różnych smaków.
Zmysł węchu również działa w trakcie życia płodowego – noworodki wolą zapach płynów owodniowych od innych. Już od pierwszego dnia życia dzieci są w stanie rozpoznawać zapachy oraz odwracają głowę od tych nieprzyjemnych, takich jak ocet. Okazuje się również, że zapachy dobrze znane, np. mleko matki działa na niemowlęta uspokajająco. Z mlekiem jest ogółem ciekawa sprawa, ponieważ wszystkie dzieci wolą zapach mleka ludzkiego niż mleka sztucznego i to niezależnie od sposobu karmienia. Co więcej, zmysł węchu pozwala na rozpoznawanie przez niemowlęta swojej matki tylko i wyłącznie po zapachu jej piersi lub pachy – o ile dziecko karmione było piersią.
Świat zmysłów u niemowląt jest naprawdę fascynujący. Pełnią one wiele funkcji, które są ważne z perspektywy nowonarodzonego człowieka. Już od pierwszych chwil jesteśmy nastawieni na relacje z innymi ludźmi oraz utrzymanie i pogłębianie więzi z swoją matką.